Bu makale erkek tipi saç dökülmesinde DHT hormonunun etkisini, DHT’nin vücuttaki önemi ve görevlerini analiz etmek amacıyla yazılmıştır. Makalenin son bölümünde de DHT hormonu kaynaklı saç dökülmesi sürecinin tersine döndürülmesi konusunda bilimsel açıdan kanıtlanmış tavsiyelere yer verilecektir.
Özellikle ergenlik döneminden sonra ya da ergenlik döneminin belirli bir kısmında ilk defa saçlarınızın seyrekleşmeye, aşırı dökülmeye başlamasına, özellikle de şakak bölgesinde geri çekilmeye ya da tepe bölgesinde saçların incelmeye fark ettiyseniz, buna neyin sebep olduğunu anlamak kolay değildir. Son dönemlerde yaşanılan stres mi? Ya da kötü bir beslenme ve yaşayış düzeni mi? Ya da tüm bunların dışında olan, aileden genel Genetik Yapı mı? Özellikle de babanın, amcaların ya da dayıların kel veya seyrek saçlı olmalarından dolayı genetik baskınlık.
Genel olarak erkeklerde görülen saç dökülmesi problemlerinde temel faktör genetik yapıdan dolayı saç derisinde bulunan reseptörlere kolayca bağlanabilen ve saçın büyüme döngüsünü bozan Dihidrotestosteron hormonu diğer ve kısa adı DHT’dir. Şimdi bu DHT hormonunu tanımaya çalışalım.
Dihidrotestosteron Hormonu / DHT ve Vücuttaki Görevi Nedir?
DHT hormonu başlangıç seviyesinde saç dökülmesi ile ilgilenen kişiler için biraz karmaşık görünebilir; ancak vücudunuzun bir hayati bir parçası olan ve sürekli üretilen DHT’yi biraz tanımamız gerekiyor. DHT vücudumuzda bulunan ve erkeklikle ilişkilendirilen testosteronun bir yan ürünü ve onunla %100 oranında ilişkili olan bir Androjen hormondur. Androjen nedir? diye soracak olursanız hemen cevap verelim. Androjenler erkekleri erkek yapan, ona erkeksi özellikler veren hormonlardır. Erkeklerdeki kalın ses, vücut kulları, kemik yapısı, sakal-bıyık büyümesi, cinsel mekanizma gibi erkek özelliklerini koruyan, destekleyen sorumlu ajanlardır. Erkek vücudunda birincil erkek hormonu Testosteron’dur; ancak onun bir türevi olan DHT de vücut fonksiyonlarında hayati görevlere sahiptir. Örneğin anne karnındaki bir bebeğin cinsel organının gelişiminden, ergenlikteki sakal ve bıyık oluşumundan sorumludur. DHT, testosterona oldukça benzer olarak anılsa da diğer erkek cinsellik ajan hormonlarından önemli yönlerden farklılıklara sahiptir. Vücut Karaciğer, Prostat ve Saç Kökleri gibi dokularda testosteronun küçük bir kısmını 5 Alfa Redüktaz (5a Redüktaz) enzimi kullanarak DHT’ye çevirir. Erkeklerin geneline yakın bir kesimde testosteron miktarı DHT miktarından çok daha yüksektir.
Dihidrotestosteron moleküler yapısı
Vücudunuz, cildiniz, karaciğeriniz, prostatınız ve saç kökleriniz gibi vücut dokularında testosteronunuzun küçük bir yüzdesini DHT’ye dönüştüren bir enzim olan 5α redüktaz enzimi aracılığıyla testosteronun bir yan ürünü olarak DHT üretir . Çoğu erkekte testosteron DHT’den çok daha fazladır. Yapılan bir araştırma kan dolaşımında bulunan DHT’nin yine dolaşımdaki toplam Testosteron seviyesinin %10’u kadar olduğunu göstermiştir. KAYNAK. Fakat dolaşımda 10’da 1 oranında bulunmasına rağmen DHT’nin vücuttaki etkileri oldukça büyüktür.
Erkeklerde Saç Dökülmesinin Temel Sebebi DHT mi?
Genetik olarak erkek tipi kelliğe yatkınsanız, saç köklerinde bulunan reseptörlere bağlanan DHT hormonu saç köklerini yavaş yavaş küçülterek ve nihayetinde artık durdurur. Bu süreç “saçlarda minyatürleşme” olarak adlandırılan bir süreçtir. İnsan vücudunda bulunan ayak parmaklarından saç derisine kadar olan her kıl kökü büyüme döngüsü içerisinde üretim yapar. Vücuttaki kılların büyüme fazına da Anajen adı verilir. Vücut kıllarındaki bu anajen faz, kıl kökünün yapısına göre birkaç aydan bir yıla kadar süreçlerde gelişebilir. Anajen fazdan sonra da diğer bir süreç olan Katajen faz olan dinlenme süreci başlar. Katajen faz da tamamlandığında yeni üretim sürecini başlatan Telojen faz süreci başlar. Anajen (Büyüme), Katajen (Dinlenme) ve Telojen (Yeniden Büyümeye Geçiş) bu üçlü süreç yıl boyunca yaşam boyu sürekli devam eder. Ancak genetik olarak saç dökülmesine kodlanmamış insanlarda bu süreçte saçlar dökülmeye devam ederken herhangi bir minyatürleşme görülmezken saçların aynı sıklıkta olması sağlanır.
DHT hormonu etkisini göstermeye başladığında bu üçlü süreci bozmaktadır. Anajen yani büyüme fazını kısaltır ve saçların olağan süreç içerisinde büyümesini engeller. Zaman içerisinde DHT baskısından etkilenen saç köklerine yeterli kan akışı sağlanamadığı için saçlar zamanla incelir ve artık cilt yüzeyine çıkamayacak hale gelerek o bölgede boşluk oluşturur. Saçların DHT’den etkilendiğini herhangi bir bölgedeki saçların (tepe ve şakaklar olabilir) eskisine göre daha ince ve cansız görünmesi itibariyle anlayabilirsiniz. DHT’nin saç döngüsünü olumsuz etkilediği süreç genelde saç çizgisi ve tepe bölgesinde başlar. Saç çizgisi bozulur ve tepe seyrekleşir. Genetik kodlamaya göre saç çizgisinin hiç bozulmayıp tepe bölgesinde gerileme görülebilir. Ya da tepe bölgesinde gerileme olmadan saç çizgisi bozulabilir.
Başlarda garip gelebilir; ancak DHT hormonu aynı zamanda vücudun diğer bölgelerinde (kasık bölgesi, koltuk altları, bacak göğüs ve sırt kılları, yüzdeki tüyler) tüylerin büyüyüp gelişmesine yol açar. Yani saçları zaman içerisinde incelterek yok eden; ancak diğer vücut kıllarının büyümesinde görev yapan ilginç bir androjen hormon.
DHT, Erkekler ve Genetik Saç Dökülmesi İlişkisi
Yukarıdaki çizilen genel şemadan çıkarılan sonuç şudur ki; Erkek tipi saç dökülmesinin baş aktörü DHT’dir. Erkek bedeninde DHT hormonu aktif olarak üretiliyor; ancak neden tüm erkekler kellik ya da saç dökülmesi sorunu ile karşılaşmıyor? Neden bazı erkeklerin DHT hormonundan dolayı saçı dökülürken bazıları ise hayatlarının hiçbir noktasında saç dökülmesi sorunu yaşamıyorlar? İşte bu noktada genetik bilimi son sözü söylüyor. Yani boyumuz, gözlerimiz, saçlarımızın rengi, vücudumuzdaki genel kıl yapısı, kilomuz ve hatta atalarımızdan aktarılan hastalıklar genetik çekinikliğimize göre hayatımız boyunca bizleri etkiliyor. Mesela hiç düşündünüz mü? Anne ya da babası kilo problemi yaşayan çocukların da yaşıtlarına göre aşırı kilolu olması ya da annesi veya anneannesi şeker hastalığını taşıyan bir bireyin de şeker hastalığına yakalanması durumu sizce bir rastlantı mı? Ya da babasının veya dayısının birebir kopyası olan erkek çocukların 30 yaşına gelmeden tamamen kel kalması veya saçlarının tamamen beyazlaması bir tesadüf olabilir mi? Güncel konjonktürde Tıp Bilimine göre tüm bunlar tesadüf değil. Hatta erkek tipi saç dökülmesi durumunun tıp bilimindeki diğer adı AndroGENETİK Alopesi‘dir. Araştırmacılar, erkeklerdeki kellik durumunun büyük oranda DHT, Testosteron gibi güçlü androjenlerin etkilerine duyarlı olmaları ve genetik yatkınlık sebebiyle ortaya çıktığını savunuyor. Zira 20’li yaşlarda ve hiçbir hastalığı bulunmadığı halde sağlıklı olmalarına rağmen saçlarını büyük oranda kaybeden genç erkekler varken, 50’li yaşlarında ve birçok hastalıkla mücadele eden, günlük ilaç kullanan yetişkin erkeklerde hiçbir saç problemi görülmemesi aslında pek de şaşırtıcı değil. Diğer bir çarpıcı örnek ise şudur ki, ben sürekli bu örneği kullanırım. Beslenme ve düzenli bir hayat tarzının saç sağlığı üzerinde çok önemli etkileri olduğu savunuluyor. Ancak sokaklarda yaşayan ve düzensiz bir hayatı olan evsizlerin neden saçları genellikle çok gür oluyor? Bu sorunun cevabı oldukça açık.
Saç Dökülmesine Genetik Yatkınlık
Bazı erkeklerin hemcinslerine göre saç folikülleri daha duyarlı, yani DHT kafa derisinde bulunan reseptörlere bağlanarak ve saç köklerine kan yoluyla besin gitmesinin yolunu kapatır ve yeteri besini alamayan bir insanın zamanla zayıflaması gibi saçlar da zamanla zayıflayarak minyatürleşirler. DHT baskısından dolayı saçların uzama hızı da yavaşlamaktadır. Başka bir çalışmada da saçlarında minyatürleşme olan erkeklerin vücudunda diğer erkeklere oranla daha yüksek seviyelerde DHT bulunurken saç köklerinde de daha çok reseptöre sahiptirler. Çevrenizde özellikle de kıllı diye tabir edilen erkeklerin genelde kel olduğunu fark ettiniz mi?
DHT hormonunun saçları zayıflatan etkisinden sadece erkekler etkilenmez. Özellikle de kadınlarda orta yaştan sonra ve özellikle menopoz döneminin başlangıcında DHT sebepli saç dökülmeleri görülmektedir. Bunun sebebi vücutta kadınları kadın yapan Östrojen hormonunun da azalmasının etkileri olduğu düşünülmektedir. bağlı saç dökülmesinin bazı belirtilerini göstermeye başlar.
Erkeklerde DHT Kaynaklı Saç Dökülmelerini Durdurmanın Yolu Nedir?
Erkeklerde saç dökülmesini durdurmanın ya da yavaşlatmanın en etkin yolu saç dökülmesinin ana sorumlusu hormon olan DHT’yi baskılamak yani bloke etmektir. Piyasada her ne kadar DHT önleyici şampuanlar bulunmasa da yurtdışında bu tür şampuanların satıldığını biliyoruz. Bu şampuanların amacı kafa derisindeki fazla DHT yi baskılamaktır. Ayrıca saç dökülmesinde üzerine bilimsel araştırmalar bulunan Saw Palmetto‘nun saç dökülmesinde de etkili olduğu görüşü bulunduğundan, Saw Palmetto içeren şampuanların kullanımı da tavsiye edilebilir. Saç dökülmesi için kullanılan bir diğer şampuan olan Konazol Şampuan ve Saç Dökülmesi adlı makalemizi de okuyabilirsiniz.
Saç dökülmesi tedavileri konusunda şampuanların etkileri olabilir; ancak DHT’nin reseptörlere bağlanmasını tamamen engelleyemezler. Saç dökülmelerinde en etkili çözüm DHT hormonunun, en azından fazla üretilen DHT hormonunun durdurulması olmalıdır. Vücutta kemiklerin sağlığından beyin fonksiyonlarına kadar hayati önemi olan DHT hormonunu tamamen baskılamak, onu yok etmek hayati riskler doğurabilir. Bu sebeple de vücudun ihtiyaç duyduğu DHT miktarı dışında kalan fazla DHT nin üretilmesini durdurmak için, testosteron hormonunu DHT’ye çeviren belirli enzimlerin etkilerini engelleyen ilaçlar kullanılabilir. Örneğin Finasterid gibi.
Erkek Tipi Saç Dökülmesi Tedavisinde Finasterid Kullanımı ile ilgili buradaki makalemizi inceleyebilirsiniz.