Bu makale Saç Dökülmesi tedavisinde kullanılan güçlü ilaçlardan biri olan finasterid’in olası yan etkilerini değerlendirmeyi amaçlar. Tabi ki muhtemel yan etkilerin en az seviyelere indirilmesi için de önerilerde bulunulacaktır. Öyleyse şimdi finasterid ilacının kullanım alanı amacından ve etkisinden başlayarak sebep, sonuç ve çözüm amaçları içerisinde değerlendirmelerimize başlayalım.
Finasteride, androjenlere bağlı erkek tipi saç dökülmesi (AGA) için en güçlü ve FDA tarafından onaylanmış bir ilaçtır. Erkeklerin ortalama %80 – 90’lık bir kesiminde AGA’yı durdururken kullanım süresindeki 2 yılda da genel bağlamda saç sayısını %10 oranında arttırır. Kullanım kolaylığı ve koruyucu etkisi finasterid’i popüler yapıyor; ancak herkes için uygun olmayabilir. Özellikle de internet üzerinde ilacın yan etkileri ve riskleri oldukça abartılıyor. Erkeklerde genellikle Libido Azalması (Cinsel İsteksizlik) ve Jinekomasti (Erkekte göğüs büyümesi) sebep olduğu konusunda yaygın bir görüş mevcuttur. Ayrıca Finasterid sprem sayısını geçici olarak azaltabilir ve ilk 6 aylık kullanımda çocuk sahibi olmayı zorlaştırabilir. Özellikle de saç forumlarında bazı erkekler ilacın kullanımı sonucunda depresyon ve Anksiyete (kişinin endişe, kaygı ve korku gibi duygulara karşı aşırı ve bazen kontrolü zor tepkiler vermesine sebep olan psikolojik bir rahatsızlık) gibi sorunlarla karşılaştıklarını belirtmektedirler. Ancak bunun küçük bir kitle olduğunu söylemek mümkün. Tüm bu olumsuz etkilerin ilacı kullananlar tarafından yaşanması veya bir dönem boyunca keşfedilmesi %1 ile %40 arasında değişkenlik gösterdiği açıklanmıştır.
Finasterid Kullanımı ve Jinekomasti (Erkeklerde göğüs büyümesi)
Jinekomasti en basit tabiri ile erkeklerde görülen meme dokusunun büyümesi rahatsızlığına verilen addır. Erkeklerde görülen jinekomastinin temel sebepleri östrojen ve prolaktin hormonlarının yüksek olmasından kaynaklanır. Ancak yapılan çalışmalar neticesinde ortaya çıkmıştır ki, 5a Redüktaz enzimini baskılayan ilaçların kullanımı (finasterid, dutasterid gibi) sonucu erkeklerde meme büyümesi sadece %0,25 ve %1 oranında erkeklerde ortaya çıkmıştır. Ancak her erkeğin metabolizması ve hormonal yapısı farklı olduğu için bu ilaçları kullanmaya başlayan ve vücutlarında östrojen ve prolaktin hormon seviyeleri yüksek olan erkeklerde Jinekomastinin görülme olasılığı daha da yüksektir. Finasterid ve türevi ilaçların kullanımı sonucunda doza bağlı olarak testosteron ve östrojen kan seviyelerinde %10 ila %30 oranlarında yükselmenin görülmesi normaldir ve beklenen bir durumdur. Bu sebeple de halihazırda vücudunda ilaç kullanımından önce yüksek östrojen (kadınlık hormonu) olanlardaki ekstra %10-%30’luk artışlar jinekomastinin ortaya çıkmasına katkı sağlayacaktır.
Finasterid ve Cinsel Yan Etkiler Nedir?
Bir kadını kadın yapan ve ona kadınsal özelliklerini veren hormon nasıl ki östrojen ise erkeğe de erkeklik özelliklerini veren hormonlar testosteron ve onun daha güçlü formu DHT’dir. Özellikle de erkeğin kas ve cinsel gücünden bu iki ajan sorumludur. Finasterid kullanımı sonucunda saç foliküllerine saldıran DHT seviyelerinde düşüşler gerçekleşir. Bu kapsamda yapılan araştırmalar da cinsel istekte azalmalar, ereksiyon sorunları gibi durumların %1-%2’lik bir aralığı kapsayan erkeklerde ortaya çıktığını göstermiştir.
Cinsel Yan Etkiler DHT seviyelerini (erkek cinsiyet özelliklerinin korunmasına yardımcı olan bir hormon) düşürdüğü için, bazı araştırmalar finasterid kullanıcılarının bir yüzdesinin azalan cinsel istekten azalan semen hacmine ve erektil disfonksiyona kadar değişen cinsel yan etkiler bildirdiğini göstermiştir. Çalışmalar çok çeşitlidir, ancak olaylar kullanıcıların %1-2’si kadar düşük olabilir. Kadın kullanıcılar, Finasteride’in potansiyel olarak erkek fetüs genital organlarının gelişimini mutasyona uğratabileceğini ve/veya engelleyebileceğini bilmelidir . [1] Bu nedenle, hamile kadınlara ne finasterid reçete edilir ne de ilacı kullanmaları bile tavsiye edilir. Kadınlarda ise özellikle de hamile kadınlarda, anne karnındaki erkek fetüs genital (cinsel) organın gelişimini olumsuz etkileyeceği durumundan dolayı, kullanım reçete edilmez. (Kaynak) Finasterid kaynaklı yan etkiler geçicidir. Genellikle ilaç bırakıldıktan sonra yan etkilerin de ortadan kalktığı bildirilmiştir.
Finasterid Kullanımı Sonucu Hafıza Sorunları ve Bilişsel Yan Etkiler
Saç dökülmesi ile ilgili bilgi ve fikir alışverişi yapan platformlarda finasterid kullanan bir kesim erkek, ilaç kullanımına başladıktan sonra dikkat dağınıklığı ve unutkanlık problemlerinin ortaya çıktığını söylemişlerdir. Buna karşılık, günümüze dek yapılan klinik çalışmalarda bu durum önemli derecelerde değildir ve geneli ilgilendiren bir problem olarak raporlanmamıştır.
Hayvan deneylerinde ise finasterid kullanımı bırakıldıktan sonra beyin kimyasının ciddi şekilde değiştiği gözlemlendi. Ancak aradaki fark ise şudur; güvenilirlik ve sürdürülebilirlik testi için deneylerde kullanılan hayvanlara insanlara tavsiye ve reçete edilen dozların binlerce kat fazlası verilmiştir.
Finasterid kullanımı süresince ve öncesinde mutlaka doktor tavsiyesi ve rehberliği gereklidir. Ayrıca halihazırda Anksiyete, depresyon ve bipolar bozukluğu olan kişilerin kullanım öncesinde doktor onayı ve kullanım süresinde de ortaya çıkan etkilerin yakından takibi önemlidir.
Finasteridin Yan Etkilerini Azaltmak için Ne Yapılmalıdır?
Daha önceki makalemiz olan ŞURADA da irdelediğimiz gibi, basit ama etkili yöntemler mevcut. Tüm stratejiler benzerdir.
- Günlük kullanılan finasterid dozunun azaltılması
- Finasteridi kafa derisinde lokal olarak kullanmak, lokal finasterid kullanımının benimsenmesi
- Vücut kimyasının detaylı laboratuvar testleri ile belirlenmesi. Örneğin jinekomastiye sahip olduğunuz östrojen hormonundan dolayı ne kadar yatkınsınız?
Günlük Kullanılan Oral Finasterid Oranını Azaltmak
Finasterid yaygın kullanılan bir saç dökülmesi ilacı olarak günde 1 mg oral olarak tavsiye edilir. Ancak aşağıdaki tabloda da göreceğini üzere günlük kullanımda 0,2 mg ile 1 mg pek de bir fark olduğu görünmüyor. Azalttığınız bu doz sizi finasterid %80 oranında daha az maruz bırakarak aynı doğrultuda yan etkilerde bir azalma olabileceği anlamına gelir.
* Finasterid’in doza bağımlı, serumdaki DHT düşüşündeki etkisi eğrisi
Maalesef finasteridin çalışmaya devam etmesi ve saç sağlığının korunabilmesi için günlük ve süresiz olarak kullanılması gerekiyor. En azından şimdilik. AGA, erkek tipi saç dökülmesi tedavisinde Finasterid kullanımı tamamen kesildiğinde, erkekler ortalama 3-12 aylık bir zaman dilimi içerisinde finasterid ile kazandıkları saçları yeniden kaybederler. Bu sebeple ilaç kullanımında günlük 0.2 mg miktarına eşit olan dozların da altına inilmesi pek tavsiye edilmemektedir. Ayrıca Finasterid yan etkilerinin çoğu kişi ilacı bıraktıktan sonra ortalama 3 hafta içinde, bir kesim 1-3 ay içinde ve çok küçük bir kesim 1 yıl ve üzeri bir süreçte ortadan kalktığını söylemiştir.
Oral Kullanım Yerine Topikal Olarak Finasterid Losyon Kullanmak
Bu makalemizde topikal finasterid hazırlama ve kullanım rehberliğini bulabilirsiniz. Yapılan bilimsel çalışmalar da finasterid uygun bir formüle büründüğünde yan etki riskini %30 ile %90 oranında azaltabilmiştir. Topikal finasterid %0,005 oranında ve 16 aylık kullanımda saç formundan çıkmış tüylerde önemli iyileşmeler sağlarken kan hormon seviyeleri ve yan etkiler üzerinde hiçbir etkisi olmamıştır. Kafa derisi finasteridi emerken serum DHT de çok küçük miktarlarda düşüşler görülmüştür. Kullanım ve sürdürülebilirliği oral finasterid’e göre biraz daha zor olan topikal tedavide kullanıcı yan etkileri minimum seviyeye indirmeye önem veriyorsa günde %0,005 x 2 mL olacak şekilde saç derisine uygulama şeklinde tedaviyi önerebiliriz. / İlgili Kaynak 1 / İlgili Kaynak 2
Bir diğer yöntem ise İntradermal Enjeksiyon yöntemidir. Bir etken maddenin derinin epidermis ve hipodermis arasında yer alan dermise enjekte edilmesidir. Bu yöntemi incelemek için İntradermal Dutasterid Uygulaması / Mezoterapi ile Saç Dökülmesi Tedavisi adlı makalemizi inceleyebilirsiniz.
Muhtemel Finasterid Cinsel Yan Etki Riskini Ölçmek
Bazı uzmanlar erkek tipi saç dökülmesi ile mücadelede finasterid kullanımına başlanmadan hormonların test edilmesini önermektedir. Değişken biyokimya yapısı sebebiyle Finasterid’in cinsellikle ilgili hormonlar üzerindeki etkisinin çok fazla olduğunu düşünmemesine rağmen zaten özellikle de östrojen ve testosteron hormonu seviyelerinde sınırda olan bireylerin detaylı laboratuvar testleri sayesinde yan etki yaşayıp yaşamayacaklarını tahmin edebilmeleri mümkündür. Bu sebeple finasteridle saç dökülmesi tedavisine başlamadan önce laboratuvar testlerinizi doktorunuzla değerlendirmelisiniz.
